Kanina Castle and her stories with princes and princesses
Travelling through royal stories: from Princess Rugina to Donika Kastrioti
One October day, we decided to get closer to this centuries-old object and we took leave from Vlora. Driving uphill took us into an impressive circuitous path that is lined by olive and fruit trees. The smooth turns are accompanied by sights of the sea, a faithful companion of the castle. When we reached the top, we were convinced that this object was inextricably intertwined with the sea since its genesis.
To quench reader’s scientific curiosity, Kanina castle is erected uphill at 380 m height in the southeastern direction of Vlora. Archeologists have deemed it a fortress with protective character that served the Amanti principality since antiquity. The land surface takes up 3.5
hectares and is surrounded by walls built during different periods therefore with a mix of styles and techniques. The castle could shelter a considerable number of people and objects. The castle’s function was to protect Vlora coast, the coastal plains and the lower valley of Shushica River. It played this role until the last century, when the last military division of Albanian army took leave.
The history tells about many renowned names of medieval empires that have carried on their activities in this fortress. Such were Robert Guiskardi, a famous knight from the west; Bohemond I, a leader of the First Crusade; princes of Despotate of Epirus; the Neapolitan admiral Filip Kinardi; Prince Jovan Komnen Asenin, and his predecessor Aleksandri; the first figure of Kastrioti dynasty, Prince Balsha II and his wife Komita Muzaka, who lived in Kanina; Princess Rugina or Gjegju Sinan Pasha, the first nobility line of Vloraj dynasty.
Kanina castle tells many stories of Princess Rugina Balsha. “Her Legend” has been commemorated in traditional folk songs and fine literature. After failing to protect the castle against Venetians, Rugina was exiled. It was a dark night when she abandoned the castle and took for the Shashica bank heading to Himara; she ended up in Corfu, where she died in desperation.
The most ubiquitous name of Kanina characters is undoubtedly Donika Arianiti, the daughter of Prince Gjergj Arianiti, a war hero of anti-Ottoman resistance during the 15th Century. The history alludes that her wedding day was celebrated in this castle. The folk memory tells stories that locate the nuptial ceremony between Donika and Skanderbeg in Kanina. One of them tells that: “During the wedding day Himara captains came bearing gifts for the couple. They escorted the bride until the city of Kruja. ”
To recall this historical day, in April this year, at a time that matches real events, a cultural activity was organized in the grave castle of Kanina. “Skanderbeg Wedding Day” was a simulation where the royal couple was played by two young Arbëresh, who exchanged their vows just like Donika and Skanderbeg did centuries ago.
So history repeating, the castle of Kanina is, to this day, a preferred destination for tourists seeking to learn about culture and history in Vlora. A local proverb says that Vlora cannot be understood without Kanina and vice-versa. Naturally, this article describes this trip that was a “spark” to write these lines that serve to enrich the “touristic passport” of this culture monument.
SHQIP
Kalaja e Kaninës dhe historitë e saj me princër e princesha
Një udhëtim nëpër histori, që nga princesha Rugina e deri te Donika Kastrioti
Sapo ngjitesh fortesa të imponohet me madhështinë e saj. Muret ruhen në të gjithë gjatësinë dhe prej tyre shihen qartë të gjitha anët e horizontit. Në lindje Hapet lugina e poshtme e Shushicës apo siç quhet nga vendasit e ‘’Lumit të Vlorës’’. Në veri brezi i kodrave të Kuzum Babait dhe të Babicës, në jug Shashica, Lungara dhe Çika, ndërsa në perëndim Vlora, gjiri i saj me Sazanin dhe Karaburunin.
Për të shuar edhe kuriozitetin shkencor të lexuesit mund të themi se, kështjella e Kaninës ngrihet mbi një kodër prej 380 m të lartë në pjesën juglindore të qytetit të Vlorës. Arkeologët e kanë përcaktuar si një fortësë me karakter mbrojtës që i shërbente qysh në antikitet bashkësisë ilire të Amantëve. Me një sipërfaqe prej 3.5 ha dhe e rrethuar me mure që i përkasin teknikave, stileve dhe kohëve të ndryshme, kështjella, ishte e aftë të strehonte njerëz dhe mjete të konsiderushme. Qëllimi i saj ishte kontrolli mbi gjirin e Vlorës, fushat bregdetare dhe luginën e poshtëme të Lumit Shushica. Këtë rol ajo e luajti edhe gjatë shekullit të fundit, kur në vitet 90-të, prej saj u largua i fundmi repart ushtarak ai i Ushtrisë Shqiptare.
Ndërkohë që nga historia dimë se në këtë fortesë kanë ushtruar aktivitetin e tyre një sërë emrash të përballjeve të mëdha midis perandorive mesjetare. Të tillë kanë qenë Robert Guiskardi, një nga kalorësit më të shquar të perëndimit; Boemundi i Tarentit, një nga protagonistët e kryqëzatës së parë, princat e despotatit bizantin të Epirit; admirali napolitan Filip Kinardi, princi Jovan Komnen Asenin dhe pasardhësi i tij Aleksandri; i pari i dinastisë së Kastriotëve, kështjellar i Kaninës, princi Balsha II dhe e shoqja Komita Muzaka, princesha Rugina apo Gjegju Sinan Pasha, i pari i dinastisë fisnike të Vlorajve.
Po kështjella e Kaninës mbart edhe tregimet e shumta mbi princeshën Rugina Balsha. ‘’Legjendës së saj’’ i ka kënduar kënga popullore dhe letërsia e kultivuar. Pasi dështoi për t`ia dorëzuar Kaninën Venecianëve, Rugina, u largua në ekzil. Një natë të errët pasi doli nga kështjella e Kaninës dhe pasi kaloi shpateve të Shashicës mori rrugën drejt Himarës për tu vendosur përfundimisht në Korfuz, ku dhe vdiq në dëshpërim.
Por emri më i lakuar i personazheve të Kaninës është padyshim ai i Donika Arianitit, bijës së princit Gjergj Arianiti, njërit prej heronjve të qëndresës antiosmane të shekullit të XV-të. Në ditët e sotme historia aludon se dasma e saj u zhvillua këtu në këtë kështjellë. Më tepër për të flasin tregimet e kujtesës popullore, që dëshmojnë se ceremonia e martesës së Donikës me Skënderbeut u zhvillua këtu në Kaninë. Njëra prej tyre, e ruajtur në Himarë, tregon se: “Ditën e dasmës në Kaninë shkuan edhe Kapedanët e Himarës me peshqeshe për çiftin. Ata e shoqëruan nusen deri në Krujë”.
Pikërisht për të përkujtuar këtë ngjarje në muajin prill të këtij viti, kohë që përkon me ngjarjen reale, në kështjellën hijerëndë të Kaninës u zhvillua edhe aktiviteti kulturor që improvizoi ‘’Dasmën e Skëndërbeut’’. Por këtë radhë ‘’çifti mbretëror’’ përbëhej nga dy të rinj arbëreshë që vunë kurorë njëlloj si Kastrioti me Donikën gjashtë shekuj më parë.
Kështu historia përsëritet duke bërë që kështjella e Kaninës të mbetet edhe sot një nga destinacionet e preferuara të turizmit historik dhe kulturor në Vlorë. Jo më kot një proverb që e dëgjuam këtu, thotë se nuk mund të kuptohet Vlora pa Kaninën dhe Kanina pa Vlorën. E natyrisht që një shkrim i tillë nuk shërben veçse si një ‘’ngacmim’’ që nëpërmjet kësaj vizite, të shkruajmë këto rreshta që nuk bëjnë gjë tjetër veçse ‘’pasurojmë pasaportën’’ turistike të këtij mo monumenti kulture.
