Fermat shqiptare, sa të mira dhe sa natyrale!
Shqiptarë: mos e lejoni teknologjinë t'ju prishë prodhimet tuaja të mrekullueshme!!
Michael Mclellan
Në tetor të vitit 2011, kam pasur kënaqësinë të vizitoj Shqipërinë për rreth pesë ditë me një mik të mirë nga Kosova, Naim Shala. Qëllimi im për të shkuar në Shqipëri ishte për të fotografuar, por unë krejt papritur mësova shumë për metodat bujqësore tradicionale dhe bujqësinë organike që janë të praktikuara gjerësisht atje sot. Unë nuk e kisha vizituar Shqipërinë që nga viti 2002, dhe isha mjaft i papërgatitur për ndryshimet e mahnitshme që kanë ndodhur atje gjatë këtyre tetë vjetëve!
Kur kam ardhur në aeroportin ndërkombëtar të Tiranës në vitin 2002, ishte me të vërtetë një "aeroport i botës së tretë". Në vitin 2011, ai ishte krejtësisht ndryshe! Këtë herë, unë pashë një vend modern, me fasada qelqi, i ajrosur dhe struktura çeliku që dukej sikur sapo kishe zbritur nga Evropa, mbushur me kafene, dyqane, mbajtës të bagazheve, taksi, dhe të gjitha detajet e tjera që tëp resin në një botë aeroporti. Edhe kur dolëm që aty bashkë me Naimin, mikun tim, u kënaqa me rrugën e gjerë me dy korsi, që hijeshohej prej reklamave të mëdha, edhe këto të natyrshme në daljen e një aeroporti të Europës.
Natyrisht edhe infrastruktura nëpër Shqipëri kishtë përparuar mjaft, ishin asfaltuar shumë prej segmenteve që unë më parë i kisha gjetur në gjendje shumë të keqe dhe kjo më dha një kënaqësi të madhe në këtë udhëtim që do ta shijoja për plot pesë ditë!
Por ajo për të cilën unë mora mundimin ta shkruaj këtrë artikull, ishte krejt tjetër gjë nga qëllimi për të cilin u nisa. Ne jemi të dy fotografë dhe kishim shkuar të fotografonim bukuritë e Shqipërisë por unë u mahnita nga fermat e vogla shqiptare, që funksionin të gjitha në mënyrën e vjetër primitive, ndoshta shumë të lodhshme por krejtësisht natyrale dhe të shëndetshme!
Natyrisht unë nuk i them këto për të lavdëruar sistemin e vjetër të lërimit të tokës më parmendë qesh, sepse shvillimi teknologjisë është bërë për të ndihmuar bujqësinë që ajo të japë më shumë prodhim, dhe në këtë globalizëm dhe kërkesë të lartë konsumi, sasi është e domosdoshme. Por unë admiroj ruajtjen e prodhimeve të shëndetshme. Shumë mirë më vinte kur pashe se disa prej fermave ksihin blerë traktorë të vegjel kinezë për nevojat e tokës dhe kishin zëvendësuar manyrat primitive, ndonëse jot ë gjithë kishin mundësi ta bënin këtë.
E bukura është se fermat janë të përmasave kryesisht të vogla dhe të mesme, dhe ata nuk mbështeten në të dhënat kimike dhe fara OMGJ për të rritur të lashtat e tyre.
Në çdo qytet dhe fshat, fermerët të shesin prodhimet e tyre në tregjet e fermerëve “tradicionalë", si ata kanë përdorur për shekuj me radhë. Ofertat në dorë, megjithatë, janë të pabesueshme! Domate e vërtetë e trashëgimisë, me ngjyrë të kuqe të thellë, të rënda dhe të forta, me një shije që duhet të përjetohet vetë se nuk bën efekt si fjalë, ishin normë. Karrota, me ngjyrë portokalli të thellë dhe shpërthyese në shije dhe aromë, lakra, marule, qepë, dhe dhjetëra fruta e perimeve të tjera mund të gjenden kudo! Dhe ajo që kalon për "normale" në Shqipëri, do të shfaqej me krenari dhe shitej me një çmim premium në Shtetet e Bashkuara në “Ëhole Foods” ose në tregjet e fermerëve në qytetet më të mëdha.
Shqipëria nuk është e njohur për vaj e saj të ullirit, por ajo duhet të jetë. Ullinj shekullorë rriten me miliona në të gjithë Shqipërinë. Ata janë aq shumë të çmuar në kulturën shqiptare se ka edhe një traditë që në kohën e Skënderbeut (1405-1468). Një njeri I moshës së re kishte për të planifikuar dhjetë ullinj në rininë e tij dhe kultivimin e tyre në mënyrë që ata të jenë të gatshëm për të dhe familjen e tij në mënyrë që gruaja të fillonte korrjen, kur ata të martoheshin. Ka rreth katër milionë ullinj në kultivimin sot në Shqipëri, por qeveria shqiptare dëshiron të mbjellë një tjetër njëzet milionësh dhe nga ana tjetër, cilësia e naftës është madhështore.
Kemi vizituar disa kisha të vjetra në fshatrat në të gjithë zonën kryesore ullinj-kultivuese në bregdetin e Adriatikut. Pemët tepër të vjetra, disa prej tyre me më shumë dy metra në diametër, ishin padyshim qindra vjet të vjetra, por ato vazhdojnë të prodhojnë sasi të madhe ullinjsh si ata që janë kultivuar kryesisht me dorë nga brezat e njëpasnjëshëm të së njëjtës familje. Korrur me dorë pikërisht në kohën e duhur, ullinjtë janë shtypur në përgjithësi me metoda joindustriale. Çdo hap i procesit është i kontrolluar nga përvoja. Procesi është art më shumë se shkencë, me rezultat se produkti përfundimtar është vërtetë një kryevepër. Kur ju jeni në një shtëpi apo restorant, ju mund të vini bast se vaji i ullirit nuk është vetëm lokal, por është edhe absolutisht i pastër dhe i papërzier. Ju nuk do të gjeni vaj ulliri të verdhë në Shqipëri, ai është me një ngjyrë e gjelbër të pasur, duke reflektuar pastërtinë e natyrshme e një ulliri të shtrydhur primitivisht. Perime organike të rritura nga fara ruajtur, trashëgimi organike e pasur, tokat e errëta të Shqipërisë, janë mjaft pjellore dhe ju keni privilegjin të provoni një shije që është e vështirë që të gjendet kudo!
Mishi është një tjetër mrekulli. Ne u ndalëm në një restorant të vendosur në plazh, në pjesën jugore të vendit. Ne mund të shohim pula rreth oborrit, natyrisht të mirë-ushqyera dhe rritur në ajër të pastër, ku ato jetojnë gjithë jetën e tyre. Ne porositëm një pulë dhe kamerieri na tha që të kthehemi për rreth një orë e gjysmë. Shkuam në plazh, në një plazh të pabanuar në ajër të freskët, si vjeshtë që ishte dhe u kthyem pas një ore e gjysëm.
Me t'u kthyer në restorant, na shërbyen pulën e pjekur në skarë dhe nuk mund të imagjinohet. Oborri I restorant tani kishte një pulë më pak, kurse ne, një ditë të shkëlqyer më shumë. Unë nuk kam asnjë dyshim se pula ishte gjithashtu therur njerëzisht. Pas të gjithave, një sëpatë dhe një trung apo një pemë ku vendoset qafa e pulës dyja janë më humane dhe të natyrshme sesa masat e mekanizuara të therjes që bëhet nga makinat për kafshët nga përpunuesit e ushqimit industrial.
Dhe mish qengjit dhe viçit, u shërbyen në mënyrë të ngjashme të gjitha. Mishi është i ngrirë rrallë, por gjithmonë I therur në lokale ose në ose në afërsi të fermave. Si në shumicën e kulturave tradicionale, njerëzit blejnë mish në sasi të vogla, sa ata kanë nevojë, kështu që mund të shërbehet i freskët dhe i afërt në kohën e therjes. Ne në Perëndim duhet të mësojnë përsëri metodat që kemi humbur dhe të kthehemi në këto metoda, që ofrojnë të ardhura të mira për fermerët, shëndetësi më të mirë për konsumatorët, dhe një gjë më të bukur, fshatra humane, dhe të shëndetshme me komunitetet, që jetojnë aktive.
