NËNTOR OSEKU: Curraj i Epërm, Grama Bay and Shala River - three heartbreaking destinations of Albania
Intervistë me fotografin e njohur që ka shëtitur çdo cep të Shqipërisë turistike
(English below Albanian)
Keni gati 10 vjet që eksploroni sidomos Shqipërinë, duke ia dokumentuar bukuritë. Nëse do t'ju duhej të zgjidhnit vetëm një destinacion për turizmin shqiptar, cili do të ishte ai?
Po, vendi të cilin do të zgjidhja është Curraj i Epërm. E kam vizituar 6 herë. Herën e fundit para 4 javësh. Magjia e bukurisë së kësaj zone të tërheq në vazhdimësi. Është fshat i thellë malor në veriun e Shqipërisë dhe konsiderohet si një ndër fshatrat më të bukur të Alpeve Shqiptare dhe shumë pak i frekuentuar për shkak të pozitës gjeografike.
A arrin gjithmonë fotografi të përfshijë (fusë) brenda kuadrit të imazhit që shkrep, gjithçka dëshiron dhe gjithçka i sheh syri?
Mundohem të përfshij sa më shumë, por megjithatë ajo çka shihet drejtpërdrejtë është dyfishi i bukurive në fotografi. Para 3 vitesh kam blerë një pajisje për fotografi nënujore dhe mundohem që në fotot e mia të prezantoj edhe bukuritë nënujore.
Përse keni zgjedhur të fotografoni vetëm natyrën dhe monumentet e jo portretet e njerëzve që jetojnë në këto vende?
Si fëmijë e kam pasur pasion fotografinë, çdoherë fokusi im ka qenë te peizazhet dhe te monumentet historike. Ky është një stil tjetër nga portretet e njerëzve. Njëherë kam bërë foto në një fshat të Prishtinës në një familje të varfër ku jam munduar që përmes fotografive t’i tregoj opinionit se në çfarë kushtesh të vështira jetonte ajo familje. Për fat të mirë, ai album fotografik pati sukses dhe u përgjigjën shumë njerëz bamirës për t’i ndihmuar asaj familje. Kjo ka qenë rasti i parë kur e kam përdorur pasionin tim për potretet e njerëzve. Do të mundohem edhe në të ardhmen ta përdori pasionin tim për këtë stil te fotove për qëllime bamirëse.
Duke sjellë nëpër mend përvojat tuaja në të gjitha vendet që keni vizituar, si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë, cilin do të evidentonit si problemin më të madh të turizmit në ato zona?
Kisha dashur të cek problemin kryesor: mbeturinat. Gjëja që më së shumti më pengon edhe sot janë mbeturinat të cilat hidhen në plazhet e virgjëra nga disa vizitorë të papërgjegjshëm që udhëtojnë me skafe. Po ashtu, në Kosovë ka vende të cilat vizitorët i shfrytëzojnë për piknik gjatë fundjavave e më pas i hedhin mbeturinat në natyrë. Uroj që në të ardhmen ne si popull të vetëdijesohemi për mbrojtjen e natyrës, duke pasur parasysh se vendet tona po futen në top-listat e destinacioneve botërore për turizëm, e po ashtu shtetet tona të marrin masa më të rrepta për parandalimin e këtij fenomeni.
Shpesh ju i shoqëroni me shkrime të plota fotografitë që realizoni në një destiancion të caktuar. Ambicje e fshehtë për gazetari e një juristi që u bë fotograf, apo çfarë?
Po, unë jam jurist me profesion. Kam mbaruar për drejtësi, kam dhënë provimin e avokatisë ndërsa tani jam në përfundim të masterit dhe punoj në Gjykatën Themelore të Gjakovës. Kurse ekspeditat dhe fotografinë i kam pasion, sepse më çlodhin nga puna dhe më bëjnë të ndihem shumë i qetësuar. Çdoherë ditët e fundjavës i kam të destinuara për ekspedita, që të rikthehem të Hënën në punë me energji pozitive nga udhëtimet. Këtë e kam pas synim për profesionin tim, kurse udhëtimet bashkë me fotografinë çdoherë i kam parë si pasion - hobi im, i cili do të më ndihmojë në profesionin tim që të relaksohem dhe të jem energjik në fushën e drejtësisë.
Sa shpesh ju ka ndodhur të ktheheni në të njëjtin vend për të fotografuar? Çfarë zhvillimesh keni konstatuar në këto kthime?
Janë disa vende në të cilat rikthehem shpesh, ose më mirë me thanë, nëse kalon një kohë e gjatë pa i vizituar, e ndjej nevojën për ta si për ushqimin.
Vende të tilla janë Liqeni i Komanit, Curraj i Epërm, Thethi, Kanioni i Osumit dhe Gadishulli i Karaburunit. Zhvillime me shumë shoh në Theth, vend në të cilin po ndërtohen dhe rindërtohen bujtina. Në Curraj të Epërm kohët e fundit ka filluar një lëvizje e vogël me turistë të huaj. Kur isha për herë të parë në Curraj të Epërm nuk pamë turistë të huaj. Tash, kohëve të fundit kanë filluar lëvizjet e turistëve të huaj. Për Kanionin e Osumit vërej një ndryshim pozitiv me ndërtimin e rrugës nga Berati. Herën e parë kur isha atje, rruga ishte shumë e keqe, tash, për fat të mirë, rruga e re ua ka bërë qasjen më të lehtë turistëve duke u bërë një ndër vendet që po vizitohet më së shumti si nga te huajt, ashtu edhe nga vendasit, sikurse edhe Liqeni i Komanit.
Është thënë për ju se keni fotografuar aty ku nuk ka shkelur më parë këmbë njeriu. Cilin vend besoni se ua keni zbuluar ju turistëve?
Po, kjo pyetje ka përgjigje me shumë eksperienca interesante. Janë 3 vende në të cilat kam shkuar për herë të parë. Natyrisht qe ato kanë qenë të njohura për banorët e asaj zone, por jo edhe për turistët vendorë dhe të huaj. Jam munduar që përmes fotove dhe përshkrimeve t’i bëj më të njohura për t’u vizituar. Do të filloj në mënyrë kronologjike.
Gjiri i Gramës – për herë të parë kemi qenë më 17 Mars 2012 bashkë me Fation Plakun, një eksplorues shqiptar i palodhur dhe me 2 miq të tjerë. Në atë kohë skafet ndaloheshin nga Memorandumi i vendosur nga qeverisja e Sali Berishës. Ne vendosem ta vizitojmë për herë të parë Gjirin e Gramës nga Llogaraja. Në atë muëj në Llogara kishte borë mbi 1 metër e gjysmë. E kemi bërë shtegun nëpër borë nga Qafa e Llogarasë: diku rreth 7 ore ecje vetëm në njërin drejtim. Kishim shumë peshë te madhe në çanta, ngaqë ishte hera e parë dhe në atë pjese nuk kishte burime uji të pijshëm. Udhëtuam nëpër dëborë, ndërsa kur zbritëm te Gjiri i Gramës bëmë plazh edhe pse kalendari shënonte 17 Mars. Ka qenë një gërshetim interesant i sezoneve dimër- verë brenda ditës. Pas asaj kohe në Gjirin e Gramës kam qenë edhe 5 herë të tjera, e secilën herë në këmbë dhe asnjëherë me skaf.
Curraj i Epërm- Po ashtu në Curraj të Epërm ishim turistët e parë që e vizituam në Gusht të vitit 2013. Kam qene bashkë me 3 miq të tjerë nga Gjakova. Si ide na erdhi nga një shok me mbiemrin Curri, i cili mendonte se origjinën e kishte nga Curraj i Epërm. Paraprakisht nuk kishim asnjë kontakt me banorët e asaj zonë për shtegun, por vendosëm që përmes hartës ta gjejmë vetë. Ecëm përtej një shtegu të vjetër shumë të gjatë dhe të braktisur nga banorët shumë kohë më parë. E ngatërruam shtegun dhe bëmë 2 ditë e 2 netë ecje për të arritur në Curraj të Epërm. Me të arritur në Curraj të Epërm kemi takuar 5 banorë, te cilët na mirëpritën, na rrëfyen për fshatin, historinë dhe brengat e sotme, e në kthimi na treguan shtegun më të shkurtër.
Lumi i Shalës, Blini i Gurit të Lekes –Për herë të parë e vizitova në Qershor të vitit 2015. Nuk e kishim cak Lumin e Shalës, por fshatin Shosh të Shkodrës. Duke udhëtuar te ajo pjesë na la mbresa të jashtëzakonshme. Pastaj vizituam disa shpella dhe një natë ndejtëm në atë zonë me plot ujëra kristal që derdheshin ne Liqenin e Komanit.
Dua të ritheksoj që të gjitha vendet e lartcekura nuk kanë qenë të njohura dhe të vizituara për turistë, por vetëm për banorët e zonave. Jam munduar që përmes fotove dhe shkrimeve t’i bëj të njohura për vizitorët vendas dhe të huaj. Për fat të mirë patëm përkrahje nga media, e cila pasi shpërndava fotot dhe shkrimet, më shkruan duke kërkuar publikimin e tyre.
A keni konstatuar personalisht efekt të nxitjes së vizitorëve për t'i parë nga afër vendet që ju keni këshilluar përmes fotografive?
Po, kam shumë miq të huaj dhe vendas në facebook dhe instagram. Pas publikimit të fotove më shkruajnë shumë shpesh shqiptarë, të cilët shprehin interes për vendet që vizitoj. Po ashtu, në instagram si dhe në facebook kam pasur raste kur më kanë shkruar të huaj, të cilët kërkonin informacione për rrugëtimin dhe sigurinë rreth vendeve dhe kanë ardhur të vizitojnë në Shqipëri dhe Kosovë. Shpesh e ceki rastin e një mjeku amerikan, i cili punon në Indi ku dhe është martuar me një indiane. Ata me kanë kontaktuar nga India. Ju kam dhënë të gjitha informacionet e duhura për të ardhur në Shqipëri. Ata erdhën nga India dhe e vizituan Shqipërinë. Sot shumë shpesh komentojnë në postimet e mija në Facebook duke treguar se sa shumë u mungon Shqipëria.
A keni punuar për realizimin e ndonjë ekspozite personale dhe ku? Po për botimin e ndonjë albumi fotografik?
Jo, deri me tani nuk kam bërë diçka konkrete rreth ekspozitës, apo botimit të një albumi fotografik. Albumin e kam menduar dhe me ka pëlqyer ta konkretizoj. Shpresoj që në ta ardhmen të mund ta bëj realitet.
Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, Mali i Zi. A do të realizoni foto të tilla edhe në Çamëri?
Para dy vitesh kam qenë për herë të parë në Konispol. Aty takova njerëz shumë te mirë dhe dëgjova rrëfimet e tyre për Çamërinë. Dua të theksoj se kam shumë shokë çamë dhe i përcjell rregullisht aktivitetet e tyre rreth çështjes çame. Për fat të keq, ne shqiptarët nga Kosova jemi të kufizuar në lëvizjen e lirë për shkak të vizave. Dëshiroj që në të ardhmen të pajisem me pasaportë shqiptare, të cilën e kam ëndërr - dhe të lëvizi i lirë drejt Çamerisë për t’i vizituar dhe fotografuar ato vende, por edhe për t’i dëgjuar rrëfimet e tyre. Pse jo, edhe vendet tjera europiane, ku në të ardhmen mund të hap ndonjë ekspozitë me bukuritë e natyrës shqiptare.
Yes, the place that I would choose is Curraj i Epërm. I've visited it six times. The last time is four weeks ago. The magic of the beauty of this area attracts continuously. It is a deep mountain village in the north of Albania and is considered to be one of the most beautiful villages in the Albanian Alps and very little frequented because of the geographical position.
I try to include as much as possible, but what you see directly is twofold of the beauties in the picture. Three years ago I bought a device for underwater photographs and I try to introduce even underwater beauties into my photos.
As a child I had a passion for photography, my focus was always on landscapes and historical monuments. This is a different style from the portraits of people. Once I took pictures in a village in Prishtina in a poor family where through photos I tried to show to the public under what conditions the family was living. Fortunately, that photo album succeeded and many charitable people responded to help the family. This was the first time I used my passion for portraits of people. In the future, I will try to use my passion for this style of photos for charity purposes.
I would like to emphasize the main problem: waste. The thing that most obstructs me today is the waste that is thrown into virgin beaches by some irresponsible visitors travelling by motorboat. Likewise, there are places in Kosovo that visitors use for picnic during the weekends and then throw the garbage outdoors. I hope that in the future we will be more aware for the protection of the nature, given that our countries are entering the top lists of world tourism destinations, and also our countries have to take stricter measures to prevent this phenomenon.
Yes, I am a lawyer with profession. I studied justice, I have passed my lawsuit exam, now I'm at the end of my master's degree and at the same time I work at the Gjakova Basic Court. I'm passionate about expeditions and photography because they get me off work and make me feels very calm. Every weekend I plan expeditions, than to return on the Monday with positive energy from travelling. This was my goal for my profession, while travel and photography have always been my passion - my hobby, which will help me in my profession to relax and be energetic in the field of justice.
There are some places I often come back to, or rather say, if I spend a long time without visiting them, I feel the need to visit as for food.
Such places are Koman Lake, Curraj i Epërm, Theth, Osumi Canyon and Karaburun Peninsula. I see many developments in Theth, where are being built and rebuilt many guesthouses. In Curraj i Epërm recently a small movement with foreign tourists has started. When I was for the first time in Curraj i Epërm I did not see foreign tourists. Now, recently foreign tourists have started to come. For Osumi Canyon I notice a positive change with the construction of the road from Berat. The first time I was there, the road was very bad, now, fortunately, the new road has made it easier for tourists becoming one of the most visited countries by foreigners and locals, as well as Koman Lake.
Yes, this question has many interesting experiences. There are 3 places I went for the first time. Of course, they have been known to residents of that area, but not to local and foreign visitors. I've been trying to make them more familiar to visit through photos and descriptions. I will start chronologically.
Gjiri i Gramës (Grama Bay) - for the first time we were on March 17, 2012 along with Fation Plaku, an untiring Albanian explorer and two other friends. At that time the motorboats were banned from a Memorandum set by the government of Mr. Sali Berisha. We decided to visit Grama’s Bay from Llogara for the first time. During that month in Llogara there was snow above 1 meter and a half. We made the trail through snow from Qafa e Llogarasë (Llogara Pass): about 7 hours walking only in one direction. We had a lot of weight in backpacks because it was the first time and there was no drinking water in that part. We travelled through the snow, and when we went down to the Gram’s Bay we sunbath even though the calendar marked March 17th. It has been an interesting mix of winter and summer seasons during day. After that time, I visited Gram’s Bay for five more times, and every time on foot and never on a motorboat.
Curraj i Epërm - (Upper Curraj). Also in Curraj i Epërm we were the first tourists that visited it in August 2013. I have been there with three other friends from Gjakova. The idea came to us from a friend whom surname was Curri, who thought that originated from Curraj i Epërm. In the beginning we had no contact with the residents of that area for the trail, but we decided to find it using the map. We walked through an old long trail and abandoned by the inhabitants long ago. We confused the trail, and It took us 2 days and 2 nights of walking to reach Curraj i Epërm. Upon reaching the Curraj i Epërm we met 5 residents who welcomed us, told us about the village, history and worries of today, and to return they showed us the shortest path.
Shala River, Blini i Gurit të Lekës (Linden Tree of Leka's Stone) - For the first time I visited it in June 2015. Our destiny was not Shala River, but the village Shosh of Shkodra. Travelling to that part left us with tremendous impressions. Then we visited some caves and we spend a night in the area with lots of crystal waters pouring into Koman Lake.
I would like to highlight that all the above mentioned sites have not been known and visited for tourists, but only for the residents of the area. I have been trying to make them familiar with domestic and foreign visitors through photos and texts. Fortunately, we had support from the media, which after sharing the photos and descriptions, wrote to me asking for their publication.
Yes, I have many foreign and domestic friends on Facebook and Instagram. After the publication of photos many Albanians text me often, expressing interest in the places I visit. Also, on Instagram and Facebook I have had cases when foreign visitors who were looking for information about travel and security around the countries, wrote to me and then came to visit Albania and Kosovo. I often mention the case of an American doctor who works in India where he is married to an Indian. They have contacted me from India. I have given them all the information they needed to come in Albania. They came from India and visited Albania. Now, they often comment on my Facebook posts showing how much they miss Albania.
No, so far I have not done anything concrete about the exhibition or the publication of a photo album. I put some thoughts about the album and I like to concretize it. I hope that in the future I can make it a reality.
Two years ago I was in Konispol for the first time. I met very good people and heard their stories about Chameria. I would like to emphasize that I have many Cham friends and follow regularly their activities on the Cham issue. Unfortunately, we Albanians from Kosovo are limited to free movement due to visas. In the future I wish to obtain an Albanian passport, which is my dream - and move freely towards Chameria to visit and photograph those places, but also to hear their stories. Why not, even other European countries, where in the future I can open an exhibition of natural beauties of Albania.
